‘Democratie wordt met voeten getreden’

Deze week behandelde Provinciale Staten de begroting voor 2024, waarin staat hoe de provincie volgend jaar (en daarna) het geld gaat uitgeven voor de Friese inwoners. Wij hebben als Statenfractie voorstellen gedaan om extra geld te investeren in duurzame energie, het minimumloon binnen de provinciale organisatie te verhogen naar €16 euro, een gelijk minimumloon te hanteren voor de hele organisatie – ook voor het personeel dat werkt via een schoonmaakbedrijf of cateraar, om geld vrij te maken voor projecten die de vrijheid vieren en om voor meer betaalbare woningen te zorgen. En wij voerden een fel debat met de coalitiepartijen BBB, CDA, FNP en ChristenUnie over de geplande bezuinigingen op cultuur.

Het is een begroting waarin het college van Gedeputeerde Staten (GS) grote sommen geld wil uitgegeven, zonder duidelijke doelen of resultaten. Waarin bijna alle reserves van de provincie worden uitgegeven (175 miljoen over deze hele periode), waardoor er geen financiële ruimte meer overblijft voor voorstellen uit de Staten, maar ook niet voor nieuwe grotere initiatieven uit de mienskip. Terwijl in de inleiding van het bestuursakkoord van deze coalitie staat dat er ruimte moet zijn voor initiatieven vanuit de Staten en mensen buiten het provinciehuis. En het is een begroting waarin het budgetrecht van de Staten wordt aangetast. Uiteindelijk leidde de onwil bij GS en de coalitiepartijen om dat laatste alsnog recht te zetten tot een motie van treurnis van de hele oppositie over de gang van zaken. En stemden wij net als de andere oppositiepartijen tegen deze begroting.

De sleutel van de schatkist behoort tot de Staten

“Voor alle duidelijkheid: het budgetrecht behoort toe aan de Staten. De Staten stellen de kaders vast. Het college is verantwoordelijk voor de uitvoering. Dit is voor de PvdA een zeer principieel punt”, zei onze woordvoerder Klaas Zwart tijdens het debat. Met die fundamentele afspraak hebben GS in deze begroting gebroken. Daarin staat dat GS grote sommen geld zelf in mogen vullen, zonder dat wij daar als Provinciale Staten vooraf doelen of beleid voor hebben vastgesteld. Het gaat alleen al in 2024 om 25 miljoen euro.

Het wijzigingsvoorstel van de oppositiepartijen zorgt ervoor dat dit bedrag in de schatkist blijft, totdat de plannen om dit uit te geven zijn goedgekeurd door de Provinciale Staten. Gedeputeerde Eke Folkerts (BBB) deed tijdens het debat de toezegging dat nieuw beleid van het college eerst langs de Staten zou gaan. Wij willen dat dit ook zwart op wit gewijzigd wordt in de begroting, omdat GS zoals het er nu staat zelf kan beslissen wat er met deze miljoenen gebeurt, zonder dat er duidelijk is vastgelegd aan welke doelen het wordt uitgegeven. Daarmee geven wij de sleutel van de schatkist uit handen, en die behoort tot de Staten. Maar de toezegging van de gedeputeerde was voor de coalitie voldoende om tegen dit voorstel van de oppositie te stemmen. Daarom kwam de oppositie na een lang debat met een motie van treurnis richting GS over deze gang van zaken en stemde zij tegen deze begroting.

 Bezuinigingen op cultuur

In juni is de PvdA uit de onderhandelingen over de formatie gestapt, omdat wij niet willen bezuinigen op cultuur, natuur en leefbaarheid. De andere partijen (BBB, CDA en ChristenUnie) reageerden toen verbaasd: “Dat er over bezuinigen is gesproken, is niet aan de orde. Er worden [door de PvdA] een drietal punten genoemd waarvan wij als partijen zeggen: daar moet je op investeren”, zeiden de partijen tijdens hun persconferentie.

Maar tijdens dit debat gaven ze toe dat er toen wel degelijk is onderhandeld over bezuinigen op cultuur: “Er zijn verkiezingen geweest. Er is onderhandeld over een akkoord. Daar zijn partijen bij betrokken geweest, ook de PvdA. En een conclusie van een meerderheid van deze Staten is dat die ruimte om de bezuiniging van 1,6 miljoen euro terug te draaien er niet is.” Een ‘conclusie’ waar de rest van Provinciale Staten dus niet bij is betrokken, terwijl de vorige coalitie van CDA, PvdA, FNP en VVD wilde dat deze Staten hierover beslist. En waar onze fractie zich tegen blijft verzetten.

En investeren betekent voor deze coalitie blijkbaar halveren, want over het budget voor Arcadia (het programma dat de erfenis van LF2018 in leven moet houden, door middel van kunstprojecten als BOSK) zei het CDA deze week: “Dat is gemiddeld 1 miljoen euro in het jaar minder als in voorgaande jaren, maar 1 miljoen euro meer als gepland. Zo kun je er ook tegenaan kijken.”

Onze voorstellen met VVD, SP, PvdD, D66 en GL om de bezuinigen van 1,6 miljoen op taal en cultuur op termijn terug te draaien en het budget van Arcadia gelijk te houden, zijn weggestemd. We hebben nog veel meer voorstellen gedaan om Fryslân socialer en groener te maken. Alleen ons voorstel om in samenwerking met de gemeenten snel met een Fries woonplan te komen waarin duidelijke doelen staan over het bouwen van betaalbare woningen, sociale huurwoningen en woningen voor doelgroepen als starters en ouderen behaalde uiteindelijk een meerderheid.

Het is spijtig dat het zo vroeg in een nieuwe bestuursperiode al nodig bleek om een fors instrument als een motie van treurnis in te zetten. Helaas bleek, ondanks vele handreikingen vanuit de oppositie in de vergadering zelf, maar ook de dagen eraan voorafgaand, dat de coalitie en GS niet bereid waren om de uitgestoken hand aan te pakken.

Wij blijven ons strijdbaar en met volle overtuiging inzetten om onze idealen voor een socialer en groener Fryslân te realiseren.

Met strijdbare groet,

De Statenfractie van de PvdA